نارسیسیسم چیست؟ (اختلال خودشیفتگی) + علائم و راه های درمان

آیا تا به حال با فردی مواجه شده‌اید که در ظاهر آرام، دوست‌داشتنی و معمولی به نظر برسد اما در واقع رفتارهای خودمحورانه، نیاز به تایید دیگران و عدم همدلی عمیق داشته باشد؟ این ویژگی‌ها می‌توانند نشانه‌هایی از اختلال شخصیت نارسیسیستیک پنهان (CNPD) باشند.
برخلاف آنچه بیشتر مردم از یک فرد خودشیفته (Narcissist) تصور می‌کنند، نارسیسیست‌های پنهان اغلب در نگاه اول متواضع، آسیب‌پذیر و نیازمند توجه به نظر می‌رسند. اما با گذشت زمان، رفتارهای آن‌ها چهره واقعی‌شان را آشکار می‌کند.

صفات شخصیتی افراد نارسیسیست

نارسیسیسم (Narcissism) یا همان خودشیفتگی یک الگوی شخصیتی است که با ویژگی‌هایی مثل خودمحوری، نیاز به تحسین، و نبود همدلی نسبت به دیگران مشخص می‌شود. بر اساس DSM-5، این اختلال یکی از انواع اختلالات شخصیت است.

صفات شخصیتی افراد نارسیسیست شامل:

• عزت نفس شکننده و ناپایدار
• نیاز مداوم به تأیید دیگران
• خودمحوری و تمرکز بیش از حد بر خواسته‌های شخصی
• مشکل در درک احساسات دیگران (کمبود همدلی)
• تمایل به دستکاری و استفاده ابزاری از روابط

تفاوت بین نارسیسیستیک پنهان و نارسیسیستیک نمایشی

بسیاری از مردم وقتی به نارسیسیسم چیست فکر می‌کنند، افراد مغرور و پر سر و صدا را تصور می‌کنند. اما نارسیسیست‌های پنهان با روش‌های غیرمستقیم تأیید می‌گیرند.

نارسیسیست‌های نمایشی (آشکار):

• دوست دارند در مرکز توجه باشند
• نیاز به تحسین مستقیم دارند و دیگران را برای کسب توجه کنار می‌زنند.
• اغلب برون‌گرا و اجتماعی‌اند

نارسیسیست‌های پنهان (CNPD):

• از جلب توجه مستقیم می‌ترسند
• اغلب درون‌گرا و حساس‌اند
• عزت نفس شکننده دارند
• خود را فروتن یا آسیب‌پذیر نشان می‌دهند

جهت مشاوره برای ایرانیان خارج از کشور با ما تماس بگیرید

نشانه‌های اصلی نارسیسیسم پنهان

تشخیص نارسیسیزم پنهان کار دشواری است، زیرا این افراد معمولاً چهره‌ای مهربان و معمولی از خود نشان می‌دهند. اما در زیر این نقاب، ویژگی‌هایی پنهان شده است که با گذشت زمان نمایان می‌شود.

1. عزت نفس ناپایدار و نیاز به تأیید دیگران

افراد مبتلا به CNPD به شدت به تایید دیگران نیاز دارند. اما برخلاف نارسیسیست‌های نمایشی که به طور مستقیم به دنبال تحسین هستند، آن‌ها از روش‌های غیرمستقیم استفاده می‌کنند.

2. خودمحوری و عدم درک احساسات دیگران

اگرچه ممکن است در ظاهر همدل به نظر برسند، اما در واقع نیازها و احساسات دیگران برایشان اهمیت چندانی ندارد، مگر این که به نفع آن‌ها باشد.

3. حسادت پنهان به موفقیت دیگران

این افراد اغلب نسبت به موفقیت، دارایی‌ها و اعتماد به نفس دیگران حسادت دارند. اما به جای ابراز آن، تلاش می‌کنند ارزش موفقیت دیگران را کم کنند یا آن‌ها را تحقیر کنند.

4. تمایل به دستکاری احساسات اطرافیان

آن‌ها به جای درخواست مستقیم آنچه می‌خواهند، از روش‌های غیرمستقیم و دستکاری عاطفی برای رسیدن به اهداف خود استفاده می‌کنند.

5. تحریک‌پذیری بیش از حد نسبت به مسائل جزئی

مسائلی که اکثر افراد به راحتی از آن‌ها عبور می‌کنند، برای افراد نارسیسیستیک پنهان به چالش‌های بزرگ تبدیل می‌شود.

چگونه نارسیسیست پنهان را شناسایی کنیم؟

یکی از چالش‌های تشخیص نارسیسیستیک پنهان این است که این افراد معمولاً در نگاه اول، آسیب‌پذیر و نیازمند توجه به نظر می‌رسند. اما با بررسی دقیق‌تر، رفتارهای آن‌ها الگوهای زیر را دنبال می‌کند:

1. جلب توجه غیرمستقیم

آن‌ها برای خاص به نظر رسیدن، خود را به افراد، گروه‌ها یا ایدئولوژی‌هایی مرتبط می‌کنند که آن‌ها را مهم و برتر می‌دانند.
مثال:
شایان می‌خواست احساس مهم بودن کند، بنابراین به یک گروه مذهبی پیوست و شروع به تبلیغ کرد. او راحت نبود که بگوید “من خاص هستم”، اما بدون مشکل به دیگران می‌گفت “دین من خاص است و شما هم باید آن را بپذیرید”.

2. سخت کار کردن برای جلب تأیید

بسیاری از نارسیسیست‌های پنهان بیش از حد کار می‌کنند تا افراد مورد تحسین‌شان را تحت تأثیر قرار دهند.
مثال:
سارا رئیس خود را ایده‌آل کرده بود و تا دیروقت کار می‌کرد تا تأیید او را بگیرد. حتی در آخر هفته‌ها هم به دفتر می‌آمد، چون به شدت به تأیید رئیسش نیاز داشت.

3. دستکاری احساسات دیگران

این افراد معمولاً طوری رفتار می‌کنند که دیگران احساس کنند به آن‌ها بدهکارند.
مثال:
غزاله لطف‌های بزرگی در حق دوستانش می‌کرد، حتی قبل از این که آن‌ها درخواست کنند. اما وقتی سمیرا او را به عنوان ساقدوش انتخاب نکرد، احساس کرد که خیانت دیده است. برای غزاله، همه چیز یک معامله بود.

4. غیبت و شایعه‌پراکنی

اکثر نارسیسیست‌های پنهان در مواجهه مستقیم با افراد راحت نیستند. به همین دلیل، معمولاً پشت سر دیگران صحبت می‌کنند.
مثال:
بهار به همه همکارانش گفت که علیرضا چقدر با او بد رفتار کرده است. بعداً، به طور تصادفی (!) به رئیسشان اطلاع داد که علیرضا از آخرین شغل خود اخراج شده است، در حالی که این یک راز بین آن‌ها بود.

5. بی‌اعتنایی و نادیده گرفتن دیگران

به جای بحث مستقیم، آن‌ها افرادی را که از آن‌ها ناراحت هستند نادیده می‌گیرند.

مثال:
شایان از دوستش امیر عصبانی بود. در جشن تولد یک دوست مشترک، او به طور آشکار امیر را نادیده گرفت و حتی وقتی امیر با او صحبت کرد، وانمود کرد که صدای او را نمی‌شنود.

آیا افراد می‌دانند که نارسیسیست هستند؟

بسیاری از نارسیسیست‌ها خودشان متوجه اختلال شخصیتی خود نیستند و حتی اگر آگاه باشند، رفتارشان را تغییر نمی‌دهند، چرا که نارسیسیسم با عزت‌نفس آسیب‌پذیر و نیاز به کنترل رابطه دارد. تحقیقات روانشناسی دانشگاهی نشان می‌دهد که خودآگاهی در افراد CNPD پایین است و معمولاً به دنبال درمان نیستند مگر تحت فشار شدید.

درمان نارسیسیسم پنهان

بر اساس تحقیقات روانشناسی

1. روان‌درمانی فردی (به‌ویژه درمان روان‌پویشی و CBT) مؤثر است
2. گروه‌درمانی می‌تواند به بهبود روابط اجتماعی کمک کند
3. دارودرمانی برای مدیریت اضطراب یا افسردگی همراه با CNPD به کار می‌رود
4. مراجعه به متخصص سلامت روان مهم است، چون افراد خودشیفته به سختی تغییر می‌کنند و نیاز به حمایت حرفه‌ای دارند

بخوانید:    اضطراب اجتماعی چیست؟

زندگی با فرد نارسیسیست پنهان چگونه است؟

روابط با یک خودشیفته پنهان اغلب خسته‌کننده و پیچیده است. آن‌ها با دستکاری عاطفی و بی‌توجهی به نیازهای دیگران، باعث احساس گناه و بی‌ارزشی در شریک یا اطرافیان می‌شوند. تعیین مرز، خودآگاهی و حمایت روانشناختی برای مدیریت این روابط ضروری است.

چگونه با یک نارسیسیست پنهان برخورد کنیم؟

1. مرزهای مشخص تعیین کنید

نارسیسیست‌های پنهان سعی می‌کنند احساس گناه در شما ایجاد کنند. بنابراین، مهم است که به روشنی به آن‌ها بگویید که چه رفتاری را تحمل نمی‌کنید.

2. تحت تأثیر دستکاری‌های احساسی قرار نگیرید

اگر متوجه شدید که یک فرد نارسیسیستیک پنهان سعی دارد شما را بدهکار کند، به خاطر داشته باشید که این بخشی از رفتار آن‌ها است.

3. از درگیری‌های غیرضروری اجتناب کنید

مقابله با یک نارسیسیست پنهان اغلب بی‌فایده است، زیرا آن‌ها به ندرت اشتباهات خود را می‌پذیرند. بهتر است انرژی خود را صرف روابط سالم کنید.

4. به دنبال حمایت باشید

اگر با یک فرد نارسیسیستیک پنهان زندگی می‌کنید یا با او در ارتباط هستید، صحبت کردن با یک مشاور یا درمانگر می‌تواند به شما کمک کند تا از لحاظ عاطفی تحت تأثیر قرار نگیرید.

تست‌های تشخیص نارسیسیسم

برای تشخیص Narcissism، روانشناسان از تست‌های معتبر استفاده می‌کنند:

• NPI (Narcissistic Personality Inventory)
• MCMI (Millon Clinical Multiaxial Inventory)
• ارزیابی‌های بالینی DSM-5

پرسش‌های متداول (FAQ)

نارسیسیست پنهان چه ویژگی‌هایی دارد؟
ظاهر آرام و آسیب‌پذیر، عزت نفس شکننده، نیاز غیرمستقیم به تأیید، دستکاری عاطفی.
فرق نارسیسیسم پنهان با آشکار چیست؟
پنهان‌ها غیرمستقیم تأیید می‌گیرند و اغلب درون‌گرا هستند، آشکارها مستقیم تحسین می‌خواهند و برون‌گرا هستند.
آیا نارسیسیسم پنهان درمان دارد؟
بله. روان‌درمانی و حمایت متخصص سلامت روان بهترین گزینه‌ها هستند.
زندگی با فرد نارسیسیست پنهان چگونه است؟
چالش‌برانگیز است، نیاز به مرزبندی و حمایت حرفه‌ای دارد.
چه تست‌هایی برای تشخیص نارسیسیسم وجود دارد؟
NPI، MCMI و مصاحبه‌های بالینی DSM-5.