اختلالات روانی یا همان Mental Disorders به مجموعه‌ای از شرایط بالینی گفته می‌شود که بر افکار، احساسات، رفتار و توانایی فرد برای عملکرد مؤثر در زندگی روزمره اثر منفی می‌گذارند. بر اساس تعریف سازمان بهداشت جهانی (WHO)، اختلال روانی شامل اختلالاتی است که با تغییر در الگوهای تفکر، عواطف، یا رفتار همراه‌اند و با سطحی از ناراحتی یا اختلال در کارکرد فردی یا اجتماعی مشخص می‌شوند.
بسیاری از افراد در طول زندگی خود، دست‌کم یک دوره از علائم روانی را تجربه می‌کنند. این علائم می‌توانند موقتی یا پایدار باشند و شدت آن‌ها از خفیف تا شدید متغیر است. با این حال، زمانی که این علائم تداوم پیدا می‌کنند و مانع عملکرد طبیعی فرد در زندگی شخصی، کاری یا اجتماعی می‌شوند، می‌توان از اصطلاح «اختلال روانی» استفاده کرد.
برای ارتباط با روانشناس ایرانی در ونکوور با ما تماس بگیرید.
تعریف علمی اختلال روانی چیست؟
طبق DSM-5 (راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، ویرایش پنجم)، اختلال روانی الگوی رفتاری یا روان‌شناختی است که:
- باعث رنج یا اختلال قابل‌توجه در زندگی فرد می‌شود.
- تنها به واکنش طبیعی در برابر یک رویداد استرس‌زا (مانند عزاداری) محدود نمی‌شود.
- با ناهنجاری زیستی، روان‌شناختی یا رشدی در فرد مرتبط است.
بنابراین، صرف تجربه احساس غم یا اضطراب در شرایط سخت زندگی، به معنای اختلال روانی نیست. بلکه ملاک‌ها و معیارهای مشخصی باید وجود داشته باشند که توسط متخصصان سلامت روان (روان‌شناسان بالینی و روان‌پزشکان) تشخیص داده می‌شوند.
شایع‌ترین اختلالات روانی
اختلالات روانی بسیار متنوع هستند، اما برخی از آن‌ها شیوع بالاتری در سطح جهان و به‌ویژه در میان مهاجران دارند. بر اساس داده‌های WHO و National Institute of Mental Health، مهم‌ترین و شایع‌ترین اختلالات روانی عبارت‌اند از:
۱. افسردگی (Depression)
افسردگی یکی از شایع‌ترین اختلالات روانی در سراسر جهان است. این اختلال با احساس غم پایدار، بی‌علاقگی به فعالیت‌های روزمره، کاهش انرژی، اختلال خواب و افکار منفی نسبت به آینده مشخص می‌شود.
طبق آمار WHO، بیش از ۲۸۰ میلیون نفر در جهان به افسردگی مبتلا هستند.
بسیاری از مهاجران پس از نقل مکان به کشور جدید، به دلیل دوری از خانواده و عدم دسترسی به شبکه حمایتی، علائم افسردگی را تجربه می‌کنند. برای نمونه، فردی که پس از مهاجرت با احساس تنهایی، بی‌انگیزگی و گریه‌های مکرر مواجه می‌شود، ممکن است با تشخیص افسردگی اساسی (Major Depression) روبه‌رو گردد.
۲. اختلالات اضطرابی (Anxiety Disorders)
اختلالات اضطراب اجتماعی طیفی از مشکلات روانی را شامل می‌شوند که با نگرانی بیش از حد، ترس غیرمنطقی، تنش جسمانی (تپش قلب، تعریق، لرزش) و اجتناب از موقعیت‌های استرس‌زا همراه‌اند.
از انواع رایج آن می‌توان به اختلال اضطراب فراگیر (GAD)، اختلال پانیک و اختلال اضطراب اجتماعی اشاره کرد.
بسیاری از مهاجران هنگام مواجهه با زبان جدید، پیدا کردن شغل یا تعامل با فرهنگ متفاوت، دچار حملات اضطرابی می‌شوند. برای مثال، مهاجری که در جلسات کاری به دلیل ترس از قضاوت دچار تپش قلب و تعریق شدید می‌شود، ممکن است اختلال اضطراب اجتماعی داشته باشد.
۳. اختلال دوقطبی (Bipolar Disorder)
این اختلال با نوسانات شدید خلقی مشخص می‌شود: دوره‌های شیدایی (مانیا) با انرژی بسیار بالا و رفتارهای پرخطر، و دوره‌های افسردگی عمیق.
طبق DSM-5، اختلال دوقطبی یک اختلال جدی است که معمولاً در اوایل بزرگسالی بروز می‌کند.
فردی ممکن است در دوره مانیا چند روز بدون خوابیدن پروژه‌های غیرمنطقی آغاز کند و بلافاصله وارد فاز افسردگی شود.
۴. اختلال وسواس فکری–عملی (OCD)
OCD با افکار مزاحم و تکراری (وسواس‌ها) و انجام رفتارهای تکراری برای کاهش اضطراب (اجبارها) مشخص می‌شود.
مثلاً فردی ممکن است بارها دست‌های خود را بشوید، حتی زمانی که می‌داند نیازی به آن نیست. این رفتارها اغلب مانع انجام فعالیت‌های روزمره می‌شوند.
۵. اسکیزوفرنی (Schizophrenia)
اسکیزوفرنی یکی از جدی‌ترین اختلالات روانی است که با توهم، هذیان، گفتار آشفته و اختلال در کارکرد اجتماعی همراه است.
بر اساس WHO، حدود ۲۴ میلیون نفر در جهان به این اختلال مبتلا هستند.
مثلا فردی که پس از یک مهاجرت دشوار شروع به شنیدن صداهای خیالی و باورهای پارانوئید می‌کند، ممکن است نیازمند مداخله فوری باشد.
عوامل ایجادکننده اختلالات روانی
عوامل متعددی می‌توانند در بروز اختلالات روانی نقش داشته باشند، از جمله:
- ژنتیک و وراثت
- رویدادهای تروماتیک (مانند جنگ، مهاجرت اجباری یا خشونت خانگی)
- شرایط اجتماعی و اقتصادی
- عوامل زیستی و شیمیایی مغز
- سبک زندگی و استرس‌های روزمره
تجربه‌های مهاجران و اختلالات روانی
مهاجران فارسی‌زبان اغلب با چالش‌های روانی متعددی مواجه می‌شوند. برای مثال:
- صدای آژیر ممکن است یادآور تجربه‌های تلخ جنگ یا ناامنی در کشور مبدأ باشد.
- احساس طردشدگی یا تبعیض در جامعه جدید می‌تواند اضطراب و افسردگی را تشدید کند.
- تغییرات ناگهانی در محیط، عدم آشنایی با زبان، و دوری از خانواده اغلب به احساس انزوا و مشکلات روانی منجر می‌شوند.
تشخیص و درمان اختلالات روانی
تشخیص اختلالات روانی باید توسط متخصصان آموزش‌دیده مانند روان‌شناسان بالینی و روان‌پزشکان انجام شود.
ابزارهای اصلی تشخیص عبارت‌اند از:
- مصاحبه بالینی
- پرسش‌نامه‌های معتبر
- معیارهای DSM-5 و ICD-11
روش‌های درمانی رایج:
- درمان شناختی–رفتاری (CBT)
- دارودرمانی (با تجویز روان‌پزشک)
- روان‌درمانی تحلیلی یا حمایتی
- گروه‌درمانی و حمایت اجتماعی
اختلالات روانی در مهاجران
تحقیقات متعدد نشان داده‌اند که مهاجران به دلیل استرس‌های خاص مانند جدایی از خانواده، فشار اقتصادی و تبعیض فرهنگی، بیش از دیگران در معرض ابتلا به اختلالات روانی هستند. مطالعه‌ای در Journal of Immigrant and Minority Health نشان داد که نرخ افسردگی و اضطراب در مهاجران دو برابر جمعیت عمومی است.
چگونه از بروز اختلالات روانی پیشگیری کنیم؟
- ایجاد شبکه‌های حمایتی اجتماعی
- یادگیری مهارت‌های مدیریت استرس
- فعالیت‌های ورزشی و مدیتیشن
- مشاوره روانشناسی در مراحل اولیه بروز علائم
اگر شما یا یکی از عزیزانتان علائمی شبیه به آنچه در این مقاله توضیح داده شد را تجربه می‌کنید، به یاد داشته باشید که کمک در دسترس است. پلتفرم مداینفینیت امکان دسترسی به مشاوره آنلاین با روان‌شناسان متخصص در حوزه مهاجرت را فراهم کرده است. همین امروز می‌توانید اولین گام را برای سلامت روانی خود بردارید و با یک متخصص گفتگو کنید.
برای دریافت کتاب روانشناسی مهاجرت به این مقاله مراجعه کنید.
پرسش‌های متداول (FAQ)
۱. شایع‌ترین اختلالات روانی کدام‌ها هستند؟
افسردگی، اختلالات اضطرابی، اختلال دوقطبی، OCD و اسکیزوفرنی.
۲. چه عواملی باعث بروز اختلالات روانی می‌شوند؟
ترکیبی از ژنتیک، عوامل محیطی، استرس‌های شدید و تغییرات شیمیایی مغز.
۳. چگونه می‌توان از بروز اختلالات روانی پیشگیری کرد؟
با سبک زندگی سالم، مدیریت استرس، حمایت اجتماعی و مراجعه به متخصص در صورت بروز علائم اولیه.
۴. اختلالات روانی در مهاجران چگونه بروز می‌کنند؟
اغلب به شکل افسردگی، اضطراب یا PTSD به دلیل محرک‌های محیطی مانند احساس طرد یا تجربه‌های یادآور گذشته.
