تجربه سوگواری بخش جدایی‌ناپذیر از فرآیند مهاجرت است. افراد به دلایل مختلفی ممکن است تصمیم به مهاجرت بگیرند؛ مانند جنگ، مسائل اقتصادی، شرایط سیاسی، فرصت‌های کاری و تحصیلی و یا دلایل شخصی دیگر. در هر صورت، فارغ از علت ترک وطن، مهاجران معمولاً تجربه‌ای از سوگواری را خواهند داشت. در واقع، زمانی که فرد از محیط امن و آشنا خود محروم می‌شود، سوگواری به یک فرآیند حیاتی تبدیل می‌شود که به او کمک می‌کند تا با زمان حال ارتباط برقرار کند و با شرایط جدید سازگار شود.
سوگ مهاجران: بیش از یک ترک مکانی
مهاجران معمولاً سوگوار عزیزانی چون والدین، خواهران و برادران، و حتی فرزندان خود هستند. این سوگواری نه تنها به معنای از دست دادن روابط نزدیک است، بلکه آنها برای از دست دادن دوستان، شبکه‌های اجتماعی و حتی جامعه‌ای که در آن بزرگ شده‌اند نیز سوگوارند. مهاجران به نوعی سوگوار هویت اجتماعی و فرهنگی خود هستند، هویتی که به‌وسیله تعامل با افراد و مکان‌هایی که اکنون دیگر در دسترس آنها نیستند، شکل گرفته است.
اما سوگواری مهاجران محدود به عزیزان و روابط اجتماعی‌شان نمی‌شود. آنها همچنین برای مکان‌ها، اشیا و حتی احساسات آشنایی که زمانی بخش‌هایی از زندگی آنها بوده است، سوگواری می‌کنند. از دست دادن بوها، طعم‌ها، صداها و ریتم‌های زندگی که در طول زمان و از طریق تعامل با اطرافیان و محیط آشنا شکل گرفته‌اند، بخشی از تجربه مهاجرت است. این عناصر فرهنگی، بخشی از اولین تجربیات پیش‌کلامی ما هستند که از طریق تعاملات اولیه با مراقبینمان شکل می‌گیرند.
سوگواری فرهنگی: از دست دادن فرهنگی که با آن بزرگ شده‌ایم
مهاجران نه تنها برای افراد و مکان‌ها سوگواری می‌کنند، بلکه برای فرهنگی که با آن بزرگ شده‌اند نیز سوگواری می‌نمایند. فرهنگ یکی از ارکان هویت فردی است که در فرآیندهای روزمره زندگی و تعاملات اجتماعی شکل می‌گیرد. برای بسیاری از مهاجران، دست‌کشیدن از فرهنگ کشور خود و تطبیق با فرهنگ جدید نه تنها به معنای تغییر در شیوه زندگی است، بلکه از دست دادن بخشی از هویت خود را نیز به همراه دارد. این سوگواری می‌تواند به شکلی عمیق و پیچیده به زندگی مهاجران وارد شود و تاثیری پایدار بر هویت فردی آنها بگذارد.
مهاجرت و چالش‌های هویتی
بخشی از آنچه مهاجران برای آن سوگواری می‌کنند، نسخه‌ای از خودشان است که به‌ناچار در کشور مبدأ به جا مانده است. آنها با چالش‌های پیچیده‌ای در هم‌آمیختن و ادغام هویت‌ها و ارزش‌های فرهنگی جدید با هویت‌ها و ارزش‌های فرهنگی قدیمی خود مواجه هستند. در واقع، آن جنبه‌هایی از مهاجرت که به شناخت و خوگیری با فرهنگ جدید مربوط می‌شود، خود به‌طور طبیعی فرآیندهای سوگواری را فعال می‌کند. این فرایند می‌تواند پیچیدگی‌هایی به‌وجود آورد که افراد را در بین دو هویت متفاوت قرار دهد.
مهاجران ممکن است در تلاش برای آشتی دادن جنبه‌های مختلف هویت خود، دچار سردرگمی یا حتی بحران هویتی شوند. این بحران هویتی می‌تواند به شکلی روانی و احساسی بر آنها تأثیر بگذارد و به‌ویژه در نسل‌های اول مهاجران که هنوز در فرآیند تطبیق با فرهنگ جدید هستند، نمود پیدا کند.
متغیرهای مؤثر در فرآیند سوگواری مهاجران
- تجربیات و دلایل مهاجرت: یکی از عوامل مهمی که بر فرآیند سوگواری مهاجران تأثیر دارد، دلایلی است که آنها را از کشور خود رانده است. برای برخی، مهاجرت یک انتخاب به‌دلیل فرصت‌های اقتصادی یا تحصیلی است، اما برای دیگران مهاجرت به‌خاطر تهدیدات جدی نظیر جنگ، نژادپرستی، آزار و اذیت مذهبی یا شرایط سیاسی دشوار صورت می‌گیرد. این تفاوت در دلایل مهاجرت می‌تواند تأثیر زیادی بر فرآیند سوگواری داشته باشد.
- تأثیر تکنولوژی: ظهور تکنولوژی‌های ارتباطی مانند اینترنت، به مهاجران این امکان را داده است که با عزیزان خود تماس تصویری برقرار کنند و روابط اجتماعی را حفظ کنند. در گذشته، فاصله‌های جغرافیایی می‌توانست به‌طور کامل روابط را از بین ببرد، اما امروزه، مهاجران می‌توانند با استفاده از امکانات ارتباطی جدید، همچنان با فرهنگ خود در ارتباط باقی بمانند. این تحولات می‌تواند از شدت سوگواری بکاهد و به‌نوعی مهاجران را قادر سازد تا با محیط جدید به‌راحتی تطبیق پیدا کنند.
فرهنگ‌پذیری: فرآیند پیچیده و چندبعدی
فرهنگ‌پذیری در مهاجران یک پدیده طبیعی و خطی نیست، بلکه پدیده‌ای پویا و متنوع است که ممکن است نتایج متفاوتی به‌دنبال داشته باشد. بر اساس تحقیقات Berry در سال 1990، فرآیند فرهنگ‌پذیری می‌تواند چهار نتیجه متفاوت به همراه داشته باشد:
- جذب: کنار گذاشتن فرهنگ اصلی و پذیرش کامل فرهنگ جدید.
- ادغام: حفظ جنبه‌هایی از فرهنگ اصلی و پذیرش جنبه‌هایی از فرهنگ جدید.
- جداسازی: حفظ فرهنگ اصلی و رد فرهنگ جدید.
- به حاشیه راندن: رد هر دو فرهنگ.
این مدل نشان می‌دهد که فرآیند فرهنگ‌پذیری مهاجران پیچیده‌تر از آن چیزی است که ممکن است در ابتدا تصور شود. هر مهاجر هنگام ترک وطن، مجموعه‌ای از تجربیات خودآگاه و ناخودآگاه را با خود می‌آورد که همگی می‌توانند بر چگونگی فرهنگ‌پذیری و سوگواری او تأثیرگذار باشند.
تأثیر زبان بر سوگواری مهاجران
نقش زبان در فرآیند سوگواری مهاجران نباید نادیده گرفته شود. زبان نه تنها ابزاری برای برقراری ارتباط است، بلکه پیوندی عمیق با احساسات، خاطرات و فرهنگ دارد. برای مهاجری که زبان مادری‌اش با زبان کشور جدید متفاوت است، تلاش برای برقراری ارتباط به زبان دوم می‌تواند بسیار طاقت‌فرسا باشد. این شکاف زبانی می‌تواند باعث احساس نقص و ناتوانی در فرد شود و عزت‌نفس او را تحت‌تأثیر قرار دهد.
یادآوری خاطرات و احساسات مرتبط با آنها به زبان مادری بسیار راحت‌تر است. در نتیجه، زبان نه تنها ابزار ارتباطی، بلکه بخشی از هویت فرد و خاطراتی است که او از فرهنگ و محیط پیشین خود به یاد دارد.
نژادپرستی و چالش‌های اجتماعی در کشور جدید
تجربه نژادپرستی در کشور جدید نیز می‌تواند فرآیند سوگواری مهاجران را پیچیده‌تر کند. بسیاری از مهاجران در کشور جدید با خصومت و تبعیض‌های قومی، مذهبی و نژادی مواجه می‌شوند. این وضعیت می‌تواند احساس هویت فرد را مختل کرده و برای مهاجران، به‌ویژه کودکانی که در انتخاب مهاجرت نقشی نداشته‌اند، دشوارتر شود. وقتی نژادپرستی با سایر اشکال تبعیض اجتماعی، مانند فقر، تبعیض جنسی، همجنسگرا هراسی و تعصبات مذهبی تلاقی کند، مهاجران می‌توانند احساس تعلق و هویت را در کشور جدید از دست بدهند.
سوگواری مهاجران: بین گذشته و آینده
مهاجران معمولاً در کشمکشی بین امید و ناامیدی، از دست دادن و به دست آوردن، و گذشته و آینده قرار دارند. آنها ممکن است نسبت به آنچه از دست داده‌اند، احساس حسرت، تعلق، تحقیر یا حتی ایده‌آل‌سازی کنند. این تجربه‌ها می‌توانند سوگواری آنها را پیچیده‌تر کنند.
دو جنبه‌ای که ممکن است فرآیند سوگواری را برای مهاجران پیچیده‌تر کند عبارتند از:
- ایده‌آل‌سازی گذشته: تمایل به یادآوری گذشته به‌شکلی ایده‌آلی و احساس غم و اندوه در رابطه با آن.
- ناتوانی در سوگواری: مقاومت در برابر پذیرفتن از دست دادن‌ها و انکار سوگواری.
برای مهاجران، سازگاری با فرهنگ، زبان و محیط جدید مستلزم سوگواری برای تمام آنچه از دست رفته است و تلاش برای برقراری ارتباط میان هویت قدیم و هویت جدید آنها است. اگر مهاجران نتوانند به‌طور مؤثر فرآیند سوگواری را طی کنند، ممکن است به سوگوارانی دائمی تبدیل شوند که درگیر جنبه‌هایی از سوگواری هستند که هرگز به نتیجه نرسیده است.
مداینفینیت را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید
اینستاگرام | فیسبوک | ایکس | یوتیوب | لینکدین
